34. qeyd: burda söhbet fetullahın mekteblerinden gedir.

tanım: fetullahın azerbaycanda 93-de açdığı ve 20 il erzinde teqriben (40 mezun x 20 il x 10 mekteb = 8000) 8.000-10.000 arası mezun vermiş liseyleri.

haqqında birmenalı fikir bildirmeyin çox çetin olduğu şeylerden biridi.
birmenalı fikir bildirmeyin çetin olduğu şeylerden bir digeri meselen ssri-dir.
azadlığımızı aldı, ziyalıları aldı, neftimizi aldı. diger terefden savad verdi, sosial edalet qismen de olsa sağlandı, insanlara ev verdi, iş verdi.

türk liseyleri azerbaycanın en pis zamanında azerbaycana geldi. böyük sermaye qoyub 9 mekteb, 1 universitet tikdiler. daha sonra sayları da artdı.
mekteblerden birinin ilk mezunlarındanam. bilirem ki, ilk mezunların çoxundan 5 il boyunca 1 qepik de almadan oxudublar. men mektebin pulunu vermişem. vermişem deyende zaten ele de yüksek bir mebleğ deyildi bizim zamanda.

şexsen öz açımdan müsbet tereflerini açıqlayım.

sovet hökumetinin teze dağıldığı vaxtlarda azerbaycanın bakıya 300 kilometr uzaq bir kendinde tehsil görürdüm. ve müellimlerimiz moskvaya, dağıstana alver elemeye getmişdiler. derse gelenler de serxoş idi, yetersiz idi. ibtidai sinif müellimimiz biologiya, coğrafiya, tebietşünaslıq kimi derslere girirdi.
bele bir momentde gelen türk müellimleri xıdır peyğember kimi görünmüşdüler. imtahanla qebul oldum mektebe.

-yaxşı seviyyede ingilis dili öyretdiler
-yaxşı seviyyede türk dili öyretdiler
-mekteb kimi mekteb idi
-o zamanın şertlerine göre gözel yataqxana
-her dersin öz müelliminin olması
-bir şey öyretmeseler de kompyutere toxuna bilmek (o vaxt üçün bu möcüze idi)
-bir sistemin, bir qrupun parçası olmağının verdiyi aidiyyet duyğusu
-temiz, saf bir dünya
-dünya olimpiadalarında qalibiyyet (men yox, dostum olub) (baxma: bir arkadaşım ekolü)

menfi tereflerini de yazaq

-mektebden qabaq orta seviyyede olan rus dilim yox oldu
-sovet hökumetinin analitik düşünme sisteminin yerine, ezberçi sistemin qoyulması. meqsed işin mentiqini öyrenme yox, test suallarını en qısa müddetde cavablamaq idi
-oğlan mektebi olması dolayısı ile yuxarıda da qeyd etdiyim kimi aşağı-yuxarı 8 - 10 min arasında potensial sapık yetişdirdiler. ilk defe 11-ci sinifde kimyadan özel öğretmen yanına gedende bir qızın arxasında oturmuşdum. tam gicdullağa dönmüşdüm. 17 yaşımda, kişilik hormonunun tavan yaptığı zamanlarda, "adem ve hevva", "interpark", "oxu meni" qezetlerini gizlice yataqxanaya soxub dostlar arasında elden ele dolaşdıraraq tualetlerde 31 çekdiyimiz zamanlarda gerçek bir qızla eyni sinifde olmaq. bliiiiiin. konkretni gicdullağ olmuşduq. qetiyyen heyatımın o anına tekrar qayıtmaq istemezdim.
fizikadan özel öğretmenimiz ise bir qadın idi. qadın bir gün mini yubka geydiyine göre, sinif yoldaşlarım derse odaklana bilmediler ve bir-bir icaze alıb dersden çıxdılar. bunlar yaşanmış şeylerdi.
mektebdenkenar meşğelelerimizden biri xor idi. xor müellimi de qadın olduğuna göre her kes xora yazılırdı -*
ümid eliyirem ki, burda yazdıqlarımdan ümumi menzere aydın oldu.
-stalinist bir sistem var idi, şexsiyyet mehv edilib, yerine toplum inşa edilirdi. insanların ayrı-ayrı hobbileri, fobbileri ola bilmezdi. konkretni kütle inşa edilirdi.
-yataqxana ve dersden başqa sosial heyatın olmaması bütün yaradıcılığı öldürürdü.
-heddinden artıq disiplin var idi. qebul edirem, başarı üçün disiplin vacibdi. ama burda disiplin çeresçur idi. mektebimiz bu menada "ölü ozanlar derneyi"ne benzeyirdi.
-ve din söhbeti. men şie idim o vaxtı. şie idim deyende ki, valideynlerim şie idi, bu da o vaxt meni avtomatik şie edirdi. bir de çox ters bir telebe idim. 40 mezun arasında 5 il boyunca qeti namaz qılmayan 3 uşaqdan biri idim. diger ikisinin atası imkanlı olduğu üçün onlar qoruma altında idi. bes men axı neye güvenirdim? heç neye. ona göre de inanılmaz mobbinqe, psixolojik baskıya meruz qalmışam orda. her hansı bir dine bağlı olmadığım üçün "haqqımı halal etmirem" ifadesi komik gelir. ama o biri teref var ise ve o oğraşlarla üz-üze gelsek, allahdan icaze alıb pazı soxacam götlerine. oğraş köpey uşaqları. 17 yaşındaki uşağa inanılmaz baskılar. beraetleri de hazırdı, dini tebliğ etmek borcumuz. ay yalansa sizin götünüze qoyum. sadece öz eqolarını daha zeif varlıq üzerinden tatmin edirdiler.
-ayrıca yuxarıda avantaj kimi yazdığım "temiz, saf dünya" eslinde bir fanus, bir akvarium idi. bu akvariuma giren adamlar, konformist, meşşan heyata ölene qeder davam edirdiler. meselen tutaq ki, narxozda iqtisadiyyat bitirib. gedib gence özel türk liseyinde coğrafiya müellimi işleyirdi. fetullahın seçdiyi bir arvadnan evlenir, doğulan uşağa adı bele fetullah qoyardı. akvariumun içinde kral olan bu qardaşlar, akvariumun çölünde quzu balaya dönerdiler.
ağlınıza bele bir sual gelecek ki, bes niye mektebden çıxmadın? seni zencirlemişdiler? cavab verirem: 11-ci sinifde meni yataqxanadan da atandan sonra mekteb heyatım dözülmez hedde çatdı ve atama dedim ki, get senedlerimi götür ordan.
atam gedende, bu xiyarlar anlamışdılar ki, meni itirmekle sehv edirler, çünki men hazır yetişmiş bir şagird idim ve universitete gireceyim kesin idi. buna göre meni bir kend mektebine vermek istemediler. yataqxanaya qebul etdiler.

mektebden mezun olmağım menim üçün bir çox anlamda azadlığın başlanğıcı oldu. türkiyeye gelenden sonra bunların evlerinden ve yataqxanalarından teklifler oldu. gel pulsuz qal, burs verek filan. "total sikdir" çekdim bunlara.
bu arada bunu da qeyd edim ki, liseyin menden ve diğer bütün uşaqlardan aldığı "qadınlarla temas qura bilmek" bacarığının bir neticesi olaraq, tömerde altımıza yatmağa hazır olan kosovalı qızları elimizin tersi ile itirdik ki, bu günahdı. bliiin, insan bu qeder debil ola bilermi lan? bir gün zaman makinesi çıxsa kesinlikle tömer zamanıma qayıtmaq isteyirem.

sonuç: evvela bu boyda yazını bura qeder oxuduğunuza göre teşekkür edirem. şexsen sebrim çatmazdı. sağ olun.
diqqetli oxucu görüb ki, menim şikayetlerim daha çox psixoloji nöqtelerle bağlıdı. yemek-içmek barede, şerait barede şikayetim yoxdu. çünki heqiqeten de o dövre göre yüksek seviyyede idi.
problem mendedi deye düşüne bilersiz, ama unutmayın ki, men de bir insanam ve çoxluq kimi düşünmesem de, namaz qılmasam da mene de hörmetle yanaşılmalıdı. ama fetullahın sisteminde eleştirel düşünen adamlara yer yoxdu. orda biet kültürü geçerlidi. ve inanılmaz psixoloji baskılar var. eslinde burda yazdıqlarım yaşadıqlarımızın yüzde biri de deyil.

fetullah mektebleri yaxşı idimi, pis idimi? bu sualın cavabını siz deyerli oxucuların deyerlendirmesine buraxıram.
cansınız.